Даашинзны минь өнгө

Урт удаан мэт
Богинохон амьдрана
Өөртөө таалагдсан
Даашинз урлах гэж
Салхин торгыг
Санааны утсаар
Оройжин мэтгэлээ
Урласан гоёлоо
Өмсөөд
Өөрийг чинь өмнүүр
Ихэмсэг алхахад
Чи түүнийг минь олж харахгүй
Уруулаас минь зөгий шиг
Янаглалын бал хайна
Өмсгөлийг минь юу ч үгүй ураад
Нүглийг адаар биетэй учирна
Хэзээ чи
Даашинзны минь өнгө
Цэв цэнхэр болохыг
Хээлсэн утас нь хайр болохыг
Орчлонд би хүн биш
Гэрэлт гуниг болохыг
Ойлгох бол гэж бодоод
Олохгүй л суунаа
Олохгүй ч болов уу даа
Салхи саваагүй болохоор
Би санахаас чинь өмнө
Цэцгэн дэлбээнд шүүдэр болоод
Наранд арилна, цагаа ирэхэд


Я.Нямсүрэн

Хөвсгөл.

Та бүхнийхээ амарлтанд үзэгслэнт сайхан нутгийнхаа нэгээхэн хэсгээс үзүүлэхээр оруулж байн та бүхэнд сэтгэлийн тайвширал хараад дуу алдам бишрэл гайхалыг түрүүлхүүц Хөвсөл нутгаар аялаарай

Beautiful khuvsgul lake - My Native Land

Lake Khuvsgul, with its Russian cousin Lake Baikal, lies along a relatively recent north-south faultline in the Earth's crust. Like Baikal, Khuvsgul is of enormous depth - the deepest lake in North Asia, up to 900 feet deep with a surface area of some 2700 square kilometres.




The Khuvsgul Aimag province, northernmost in Mongolia, is centred around its most distinguishing feature, the pristine Lake Khuvsgul. The province is also remarkable, however, in that it represents one of the most direct and contemporary convergences of the ancient shamanic and relatively modern (12th century) buddhist cultures of Mongolia.

Here in Khuvsgul can still be found large populations of people from the old tribes - Buryat, Uriankhai, Darkhad, and Tsaatan - the reindeer people. They have lived here since pre-history, their traditional ranges extending northwards into Siberia.

The Tsataan way of life shares much in common with that of the American Indians, who made the crossing to America from these parts across the Bering Strait, whilst it was frozen under the last Ice Age.

The Tsataan prefer to live in deerhide tepees rather than ger tents, and their totemic 'deerstones', carved with the deer that are said to guide the dead into the underworld, still dot the Khuvsgul landscape

Winter around Khuvsgul lake

Winter finds the lake under more than a meter of ice, though it still teems with fish species. The surrounding countryside is a joy for the explorer - clean air, quiet glades in the taiga forest, sweeping mountainside, and the play of gentle sunlight on the waters of this lonely mere.

Lake Khuvsgu

Би дуртай

Сүүн зам татуулсан бодлын гэгээн зүг рүү
Шүлгэн хэмнэл мөрлөн сэтгэлээрээ зорчих дуртай
Сүсэг бишрэлдээ найдан үйлээ үнэн болгох гэж
Сүүдрийн хөшгийг хаасан наранд адислах дуртай

Өнөөдрийн хэлсэн үгний үнэ цэнийг мэдрэх гэж
Үнэн худлыг дэнслэх цаг хугацааг хүлээх дуртай
Ашид бэлгэдэх олзыг гадагш гаргахгүй гэхдээ
Алгаан бусдад дэлгэлгүй атгаж явах дуртай

Хайр энэрэл дагуулсан цагаан замын эх рүү
Халуун үгсийг тэрлэн зүрхээрээ аялах дуртай
Хараа хол амьдралд заяа тэгш яваг гэж
Хайнгадуухан аялсан ч гэлээ бүтэн дуулах дуртай

Хувиршгүй сэтгэл тээсэн хайртай хүнийхээ зүрхийг
Хуудуу үгсээр хэмлэлгүй дотогшоо залгилах дуртай
Хувь заяа доголонгүй тэнцвэр хөлтэй явах гэж
Хундага дүүргэсэн дарсыг хоёронтоо хөнтрөх дуртай

А.Алтансолонго

Г.Даваажав 1956 - 2010

Г.Даваажав хүнд өвчний улмаас 2010-12-19-нд таалал төгслөө.Тэрээр 1956 онд Хөвсгөл аймгийн бүрэнхаан суманд төрсөн. Тэрээр аймгийн төвийн найман жилийн сургуулийг төгсөөд 1973-1977 онд ойн ТМС, 1980-1982 онд ЗХУ-н Маршанск хөнгөн үйлдвэрийн сургуулийг" үйлдвэрлэл технлогийн инженер"мэрэгжилээр төгсөж 1982-1987 онд Эрдэнэт хотын хивсний комбинатын Ээрэх үйлдвэрлэлийн мастер,цехийн даргаар,1987-1991 онд МАХН-н төв хорооны дэргэдэх Намын дээд сургуулийг" эдийн засагч " мэргэжлээр төгсөж 1991 онд Өвөрхангай аймгийн Нефть баазын даргаар,1992 оноос Эрдэнэт хотын Гүйцэтгэх захиргааны улсын хяналтын байцаагч,Засгийн газрын Эрдэнэт хот дахь бүрэн эрхт төлөөлөгч,өмч хувьчлалын комиссын даргаар тус тус ажиллаж байлаа. Алба хашиж байх хугацаандаа ОХУ, Ирланд,АНУ, Австри,Турк зэрэг орнуудад мэргэжлээ дээшлүүлэн суралцаж. 1998 оноос 2005 хүртэл Орхон аймгийн үнэлгээний төвийн захиралаар ажиллаж байгаад 2006 оноос Канадын Торонто хотод суурин амьдарч байгаад таалал төгслөө. Түүний ажил хэрэгч, нөхөрсөг, даруу төлөв, шударга зан чанар гэгээн дүр нь Та бидний дунд үүрд мөнхөд дурсагдан үлдэх болно.Бурхны оронд амар амгалан нойрс доо, Хайрт Ах минь Ум ма ний бад ми хум

ИХ ХИЙРХЭЛ

Гомбосүрэнгийн Галбадраx

"Шаазгай зүү олоод хийх газар олохгүй" хэллэгийн жишгээр, эрх мэдлээ ашиглан хууль бусаар баяжигсад хулгайлж завшин олсон их мөнгөө барж ядан, бусдад гайхуулах болжээ.

Монголчууд бидний сэтгэлгээний хямралын өөр нэг шалтгаан нь өнгө мөнгөний төлөөх өрсөлдөөн юм.

...АНУ-д ажилаж амьдарч байгаад Монголдоо буцаж очсон танил маань ийн ярьсан юм.

-Монгол минь зөндөө л өөрчлөгдөж хөгжжээ. Нэг л дасахгүй байгаа зүйл нь, ажил төрөл амин хувийн асуудлаар хүмүүстэй уулзахад өмссөн хувцас, зүүсэн зүүлт, унасан машин, барьсан гар утсыг минь ихэд сонжих юм. Тэр ч бүү хэл, хүмүүсийн харилцааны хэмжүүр нь энэ болсон бололтой. Хэрэв энэ бүх хэрэглээ нь хүний сонирхол татахуйц биш, бас муухан бол харьцаxгүй янзтай.

...Саяхан нэгэн сайт дээр "9911....." дугаарыг 5000$-оор зарна" гэсэн содон зар байлаа.

...Энэтхэгээс болон бусад орноос булга болон минжний арьсаар хийсэн дээлүүд Монголд их хэмжээгээр, бас их үнэтэйгээр зарагддаг гэнэ. Шинэ жил ойртож байгаа өдий цагт хамгийн гүйлгээтэй бараа болон хувирдаг гэнэ.

Өндөр хөгжсөн орнуудад ард иргэдийнх нь амьдрал 3 түвшинд ангилагддаг. Нийт ард иргэдийн амьдралд дундаж төвшнийх нь дийлэнх /70%-80% орчим/, хэт баян болон хэт ядуу түвшнийх нь бага байж тэнцвэр хадгалагддаг аж. Энэ хэрээр тэдний зүгээс улсад төлөх татварын хэмжээ ч ялгавартай.

Дундаж түвшнийх гэдэг маань, тухайн хүний ажил хийж олсон мөнгө нь амьдралд нь хүрэлцдэг гэсэн үг. Тэд өөрийн гэсэн боломжийн байртай, унах машинтай, хэрэгэцээ гарвал хүссэн зүйлээ худалдан авах боломжтой. Ийм тохиолдолд тэд өөр хоорондоо барьцаж, бие биенээсээ илүү гарах гэж тэмцэлдэж, бас бухимдан муудалцдаггүй.

Хэрэв хэрэгцээнээсээ илүү зүйл худалдан авахыг хүсвэл, зээл авах боломж нь бий. Зээл авах гол шаардлага нь барьцаа хөрөнгөнөөс гадна, байнгын ажилтай байх явдал.

Ард олны амьжиргааны түвшинг ингэж тогтоож, ингэж тооцож, ингэж барьж байх нь тухайн орны төрийн эрхэм үүрэг юм шүү дээ.

Нэг. Хүн юунаас ичих ёстой вэ?

1.Уншихгүй байхаас

-Хүмүүс өөрт хэрэгтэй зүйлээ уншиж байж л оюун ухаан нь задардаг. Тэд ном болон уншиж буй зүйлээсээ олон үлгэр жишээг, олон боломжуудыг, олон сайхан санааг олж авна. Ном болон бусад хэвлэлүүд хүмүүсийн оюун санааг "цэнэглэж", бас тайвшруулж, алив зүйлийг олон талаас нь харьцуулан харах чадварт сургадаг. Тийм болохоор нь "ном бол ертөнцийг харах цонх" гэж хэлсэн хэрэг.

Боловсролтой хүн гэдэг дээд мэргэжлийн допломтой хүнийг бус, их уншиж, өөрийгөө хөгжүүлж чадсан хүнийг хэлдэг юм даа.

2.Сэтгэхгүй байхаас

-Хүмүүс гаднаас авч буй олон мэдээллүүдээ оюун санаандаа "эргэлдүүлж", боловсруулдаг. Олон янзын ойлголтыг "задалж", оюун санаан дахь мэдээлэлтэйгээ "хольж", өөрийн итгэл үнэмшил болгон шингээнэ. "Энэ зүйлийг яаж хийх вэ?", "Энэ асуудалд яаж хандах вэ?', " Энэ хүнтэй яаж харьцах вэ?', гэхчилэн олон асуултууд, хүний оюун санааг байнга ажиллуулж, зовоож байдаг аж.

Энэхүү тасралтгүй үйлдлийг, уншиж буй зүйлээрээ сэлбэн баяжуулж байж л хүн хөгждөг. Сэтгэнэ гэдэг, амьдралд тулгарсан олон асуудлуудад хариу олж, өөрийн оюун санаагаараа зөв шийдвэр гаргах чадвар юм. Өөрөө юу ч бодохгүй, өрөөл бусдын амыг харж, шийдвэрийг нь аялдан дагалдаж эхлэх дор, сэтгэхүй "унтарч", бас гацаж эхэлдэг.

3.Хөгжихгүй байхаас

-Хүмүүс тодорхой чиглэлээр суралцаж, өөрт байгаа авьяас чадвараа тордон, ажил хөдөлмөр, бүтээл хийж байж л хөгждөг. Сайн суралцаж, сайн ажиллаж, сайн бүтээл хийж байж сайн цалин авна. Авч буй цалин хөлс нь амьдралд хүрэлцээд ирэхээрээ л илүү хөгжил рүү тэмүүлдэг аж. Өөртөө зорилго тавьж, илүү их хөгжил рүү тэмүүлж, бэрхшээл саад бүхнийг давж чадсан хүн л амжилт гаргаж, илүү өндөрлөгт хүрдэг.

Заавал их өндөрлөгт хүрэхгүй байлаа ч, өөрийн боломж, чадвартаа таацуулан ажиллаж, бүтээл хийж байхдаа хүмүүс, өөртөө сэтгэл хангалуун байж чадна. Хөгжил гэдэг ямар ч хүн, өөрт байгаа боломж чадвартаа тулгуурлан өөрийн амьдралаа авч явах ухаан, чадвар, боломж аж.

Хоёр. Гэтэл монголчууд бид...

-Өмссөн хувцаснаасаа ичиж байна

Өөртөө таарсан, таалагдсан цэвэр аятайхан хувцсыг бус, үнэтэй брендийн хувцас өмсөхгүй л бол бусдад "тоогдохгүй" болжээ. Бусдад тоогдохын тулд булга минж нөмөрч, үнэтэй брендийн хувцсыг наалтыг нь ил гарган байж өмсөн бусдад 'гайхуулцгаана". Хүмүүс биед эвтэй, өөрт таалагдсан, бас тохиромжтой хувцсаа сонгон өмсдөг байхад, Монголчууд бид бусдад гайхуулах гэж л заавал үнэтэй хувцас өмсдөг болсон гэж үү?Үнэтэй булга минж, үнийг нь харуулах гэсэн, өөрт нь зохисон зохиогүй ядмагхан хувцаслалт дороос баяр баясгалан, гоо үзэмж бус, бусдын атаархлыг "олж харах" гэсэн тэчьяадал л мэдрэгдэх аж.

Үүнийг хийрхэл гэхээс өөр юу гэж хэлэх вэ?

-Элдэв зүүсгэл, гоёлоосоо ичиж байна

Үнэтэй сувд, эрдэнийн чулуу, алт алмааз, цагаан мөнгө зүүхгүй л бол бусдад "хүн" болж харагддаггүй гэнэ. Үнэтэй зүүлтээр хүзүүгээ хэд ороож, алмаазан шигтгээ арван хуруундаа гаялалзуулаад ч гоё харагдана гэж үү? Яг л дизайныг нь олж бүтээсэн автомашин дээр нэмэлт элдэв гоёл хийхээр огт авцалдаагүй болж, муухай харагддаг. Түүн лугаа адил, илүү нэг л чамирхал хүний гоо үзэсгэлэнг гутааж орхино.

Хүний гоо үзэсгэлэнг бус зүүсгэл гоёлыг нь харж алмайрах болж байна даа.

Үүнийг хийрхэл гэхээс өөр юу гэж нэрлэх вэ?

-Барьсан гар утаснаасаа ичиж байна.

Монголд гар утасны хэрэглээ үнэхээр хөгжсөн. Найман настай балчираас, наян настай буурлууд хүртэл хамарч чадсан хэрэглээ. Харин энэ их хэрэглээн дундаас гар утасны дугаар болон дизайнаараа ялгарах гэсэн хийрхэл дэгдээд удаж буй.

Үйлчлэгч компаниудын бренд болсон дугааруудаар тэд "гоёж", өөр хооорондоо зиндаархан өрсөлдөж буй. Энэ л зиндаархал дундаа хариу өгдөг, өгдөггүй дугаарууд гэж бий гэнэ. Ердийн хэрэглээг хүртэл зундаархал болгон хувиргаж буй энэ үйлдлийг хийрхэл гэхээс өөр юу гэж үзэх вэ?

-Унасан машинаасаа ичиж байна

Одоо монголд дэлхийд нэрд гарсан бүх л загварын авто машинууд бий гэнэ. Энэ нь хөгжлийн нэгэн сайн тал хэдий ч, олон нийтийн ядуурал, улс орны хөгжлийн түвшинтэй харьцуулахад бас л "гайхмаар" үзүүлэлт. "Range Rover", "Land Criuzer", " Lexus", "Mersedes Benz", "BMW" маркийн машинууд бэлтэй хүмүүсийн нэрийн хуудас гэнэ. Ийм маркийн, бас "азын" дугаартай л бол ямар ч зөрчил гаргасан замын цагдаагийнхан зогсоон саатуулдаггүй гэнэ. Тэдэнтэй маргалдаж, цагаа үрэн, "хоолноосоо салж" байсанд орвол, чимээгүйхэн ёсолж өнгөрөөх нь өөрт өлзийтэй аж. Энэ хийрхэл биш гэж үү?

Монголд өдгөө гаарч буй ийм хийрхэлүүд, энгийн иргэд, амьдралаа авч явах гэж ядарч, зүтгэж буй олон хүмүүсийн бухимдал хорслыг төрүүлж байна. Энэ хийрхлийн манан дунд тэдний сэтгэлгээ хүртэл "төөрч", бодит байдлыг олж харахаа ч болох нээ.

"Хөнжлийн хэрээр' бус "мөрөөдлийнхөө хэрээр" амьдрахыг хүсэгчид олон болж байна. Олж буй мөнгө нь мөрөөдөлд бүү хэл амьдралд ч хэрэлцэхгүй болохоор тэд:

-хулгай хийж, дээрэмдэж, хүчирхийлж байна

-биеэ үнэлж, өөрийгөө ч худалдаж байна

-зээл аван "шатаж", хөрөнгө мөнгөө алдаж байна..

Тэд ийм бусармаг үйлдлийнхээ шалтгааныг " Амьдрал ийм хэцүү байхад би өөр яах ёстой юм бэ?" гэсэн хариултаар "ам таглана". "Тэд хууль зөрчиж, хулгайлан завшиж, хагартлаа баяжиж байхад, бид яагаад шударгаар хөдөлмөрлөж, бүтээгээд ийм ядуу амьдрах ёстой юм бэ? " гэдэг бодол хүн болгонд төрж буй.

Энэ бол хууль бус аргаар баяжиж, үүгээрээ бусдад гайхуулан бардамнах үйлдэлд дургүйцэн хорссон хорсол, эгэл жирийнээр амьдрах хүсэл боломжийг хаасан харанхуйлал. Олон нийт энэ хийрхлийн манан дундаас юуг ч олж харахгүй байна. Атаархал, хорсол, барьцах сэтгэлгээ л энэ их хийрхэл, бухимдлын шлатгаан болж байна.

Гурав. Хэн энэ хийрхлийг өгдөөгөөд байна вэ?

1. Улстөрч нэртэй завшигчид, хууль бус аргаар баяжигсад

-"Шаазгай зүү олоод хийх газар олохгүй" хэллэгийн жишгээр, эрх мэдлээ ашиглан хууль бусаар баяжигсад хулгайлж завшин олсон их мөнгөө барж ядан, бусдад гайхуулах болжээ. Тэд ханиад хүрэхээрээ гадаадад эмчлүүлж, казино тоглон мөнгөө үрж, хэн нэгнийг гадаадад зугаацуулж, идэх хүнсээ хүртэл гадаадаас зөөлгөн "зиндаархаж " байна. Тэд хулгайлж завшин олсон боломжоороо монголд "дээдсийн хүрээлэн" бий болгож, олон нийтийг ялгаварлан гадуурхаж, тохуурхахыг хүсч буй. Тэд эрхэм оюун ухаанаар бус, адаг эд хөрөнгөөр гайхуулж байна.

Тиймдээ тэд, суварга босгохыг "буян"гэж, морь уралдуулахыг "зугаа" гэж, бусдад гайхуулахыг "имиж" гэж үзэх аж. Энэ хийрхэл, тэнэглэл л тэднийг "өчүүхэн" гэдгийг нотолж буй. Тэд энэ бүхнийгээ мөнхөд ийм байх юм шиг санаж байгаа. Оюун ухаан, эрдэм чадал, хичээл зүтгэлээр бий болгоогүй юм бүхэн хэзээд "хэврэг" байдаг. Энэ бүхэн өөрчлөгдөх цаг заавал ирнэ. Тэднийг дагаж далдаганан, хийрхэж бухимдахын хэрэг юун!

2. Хэвлэл мэдээллийн хэрэгслэлүүд

-Ийм арчаагүй тэнэг олигархиудыг дагаж далдаганан, зусардагчдын нэгээхэн хэсэг нь хэвлэл мэдээллийнхэн. Маш олон хэвлэл мэдээллийн хэргэслэлүүд тэднийг магтан алдаршуулж, хөрөнгө чинээг нь зарлан, зэрэг зиндааг нь дурдаж, олон нийтийг бүр ч ихээр бухимдахад хүргэж буй.

"Ш.Сайхансамбуугийн 450 сая төгрөгийн үнэтэй гар утас" хоногийн хoолоо олж ядаж яваа тэр хүнд ямар хамаатай гэж? Хэн нэгний үнэтэй хаусны зураг, тансаг машины үнэ, зугаацаж наргисан хүүхнүүдийн тухай мэдээлэл, энэ нийгмийн хөгжилд ямар хэрэгтэй гэж? Тэдний хөрөнгө чинээ болон гэр бүлийн хэрүүл маргаан, салалт нийлэлтийн тухай ярилцлагууд олон нийтэд ямар сайн үлгэр жишээ, өөдрөг сайхан тэмүүлэлийг өгнө гэж?

Сүүлийн үед хөрөнгө мөнгөтэй болж байгаа улстөрчид, олигархиуд хэд хэдээрээ нийлж, өөрсдийн гэсэн ТВ байгуулж, сонин сэтгүүл ихээр гаргаж байна. Энэ нь олон нийтийн сэтгэхүйг "угаан" өөрсдийгөө сайнаар сурталчлахад ихээхэн хэрэгтэй аж.

Энэ л бараан сүүдэр дор монголын сэтгүүл зүйн хөгжил, ёс зүй хиртэж байна даа.

3. Бид өөрсдөө...

-Монголчууд бидний хулчгар зан, зусар хандлага энэ хийрхэлд ихээхэн нөлөөж байгаа. Ийм хүмүүсийг зусардан дагалдагч зарим нь " Манай ........ гуай шиг баян, буянтай хүн халх, дөрвөд, хотон, хасаг, буриад 21 амгийн хаана ч байхгүй" хэмээн халуурхан хөлчүүрч, бусдад сурталчилж буй.

Хэн нэгний эхнэрийн зүүлт шиг гоёмсог үнэтэйг биш юм гэхэд ядаж л "копи" г нь олоод зүүчих хүсэл аль нэгэн бүсгүйн сэтгэлд эргэлдэж л байгаа. Булган шуба өмсөж, "99...." дугаартай гар утас барьж, хуучин гэлээ "jeep" машин хөлөглөх бодол хэн нэгэнд байж л байгаа. Аль нэгэн цэнгээний газарт хөлөө ачиж суугаад, тансаг янжуурын утааг цагираглуулан үлээж, хэн нэгэнд бэл бэнчин, зэрэг зиндаагаа гайхуулах хүсэл нэг биш залуусын санаанд төрж л байгаа. Тэд оюун ухааныг биш, өнгө мөнгийг л дуурайхыг хүсч байгаа нь хамгаас харамсалтай.

Оюун ухаанаар бус эд хөрөнгө, элдэв зүүсгэл, илүү хэрэглээгээр өөр хоорондоо өрсөлдөх энэ хийрхэл, монголчууд биднийг маш ихээр бухимдуулж, ядрааж байгаа. Үгүй гэж үү? Энэ хийрхэл хүрээгээ хальж, олон нийтийг ялгаврлан гадуурхах, бие биенээ үзэн ядал их хорсолд хөтөлж байгаа. Үгүй гэж үү? энэ хийрхэл удаан үргэлжлэх аваас монгол орны хөгжил, монголчууд бидний сэтглгээ болон эв нэгдэлд муугаар нөлөөлсөөр байх болно. Үгүй гэж үү?

Дөрөв. Эрүүл саруул сэтгэлгээ хаана явна вэ?

-Хүн заавал бусдыг дуурайж, үнэтэй хувцас өмсөхгүйгээр өөртөө зохисон таалагдсан цэвэрхэн аятайхан хувцас өмсөж болно. Өндөр хөгжилтэй орнуудын иргэд тэгтлээ гоёдоггүй. Ялнагуяа амьтдын арьсан хувцаснаас татгалзаж, түүнд дургүйцдэг олон үндэстэн бий. Хүнд биед нь эвтэйхэн, сэтгэлд нь тааламжтай хувцас чухал болохоос заавал өндөр үнэтэй байх нь тийм ч чухал биш.

-Авто машин, гар утас зэрэг нь хүмүүсийн ердийн л хэрэглээ. Автомашинаар хэрэгтэй газраа хүрч ажил, амьдралаа амжуулдаг. Гар утсаар хаа байгаа газраасаа шарадлагатай хүнтэйгээ холбогдож, хэрэгтэй мэдээллээ солилцдог. Их үнэтэй байлаа гээд илүү хурдан давхиж, илүү уянгалаг сайхнаар ярих гэж үгүй. Хүн хүний сонирхол өөр ч, энэ нь олон нийтэд тэгтлээ нөлөөлөх учиргүй.

-Амьдардаг байр сууц хүний тав тухтай амьдралд зориулагддаг. Ямар ч байр сууцыг хүн өөрийн сонирхол болон тав тухандаа таацуулан, хүссэнээрээ тохижуулж болно. Өдгөө цагт ийм боломж улам л нэмэгдэж байгаа. Хүн гэртээ тав тухтай байхын тулд, заавал төөрч будилах олон өрөөний хэрэг юун. Боломжтой нь олон өрөөндөө, боломжгүй нь ганц өрөөндөө өөрийнхөө тав тухтай, сэтгэл хангалуун амьдарч болно.

"Хөнжлийн хэрээр хөлөө жий" гэдэг үг байдаг. Өөрийнхөө амьдралыг өөрөө босгож байгаа хүн, өөрийнхөө боломжийг тооцон бага багаар сайжруулдаг. Энэ нь тийм ч хэцүү зүйл биш. Шударгаар хөдөлмөрлөн олж байгаа мөнгөө өөртөө зарцуулахдаа хүн баяртай байдаг. Өөртөө хэрэгтэй зүйлээ худалдан авч, илүү гарах хэсгийг хуримтлуулна. Энэ нь амьдралын нөхцлөө сайжруулахад хэрэг бодог. Ингэснээр яваа яваандаа өөрийн хүссэнээрээ амьдрах боломжтой болдог аж.

Өнөөдөр бусдыг заавал дуурайх гэж бухимдан тэвдэх хэрэг юун. "Цагийн юм цагтаа" л байдаг. "Гэнэт идэх гэдсэнд халтай, гэнэт баяжих насанд цөвтэй" гэж бидний өвөг дээдэс бидэнд сануулан сургаж иржээ.

Тав. Төгсгөл

Алив давалгаа бүхэн тодорхой цаг хугацааг туулдаг гэдгийг бид хүлээн зөвшөөрдөг. Харин монголд минь өнөөдөр дэгдэж буй өнгө мөнгөний төлөөх их хийрхэлд санаа зовж байна. Хэр удаа үргэлжлэхийг бид таашгүй. Энэ бол бидний сэтгэлгээнээс хамаарах асуудал. Лавтайяа гадаадын олон оронд хөлс хүчээ урсган байж олж, монголдоо илгээж байгаа олон монголчуудын мөнгөний нэг хэсэг нь энэхүү хийрхлийг хөгжүүлэхэд зарцуулагдаж байгаа нь үнэн. Өөрөө зовж олоогүй мөнгийг өрөөл нэгэн ингэж үрэхдээ харамсдаггүй.

Нөгөө талаар Монголын өнөөгийн төр засгийн буруу бодлогын нөлөө ч үүнд тусгалаа олж буй. Монголын хөгжлийн бодит үр дүнг, дундаж амьдралтай хүмүүс нийт хүн амын хэдэн хувийг эзэлж байгаагаар хэмжих учиртай. Гэтэл хэт баяжилт, хэт ядууралтын түвшин эрс зөрөөтэй байгаа. Үүний дундаж түвшин ч хэт бага байгаа. Үүнийг судлаачид гарган нотлох биз.

Өдрөөс өдөрт өсч буй өргөн хэрэглээний бүтээгдэхүүний үнийн өсөлт, өдөржин ажиллаад авч байгаа цалингийн хэмжээтэй огт авцалдахгүй байна. Үнэтэй машинаас янцаглан бууж, үдэш бүр зугаа цэнгэлдээ цацаж буй хэн нэгний мөнгө, үдшийн хоолоо олох гэж даарч бээрч, гадаа зогсох хэн нэгний орлого хоёр зохицолдохгүй байна.

Гэсэн атлаа бид өөдрөг оюун ухаан, эрүүл саруул сэтгэлгээгээр бус, өнгө мөнгөөр өөр хоорондоо өрсөлдөцгөөж байна. Өөрчлөх зүйл их байнаа, Монгол оронд минь.

Харин үүнийг биднээс өөр хэн хийж чадах билээ.

"ЭЗЭН ХИЧЭЭВЭЛ, ЗАЯА ХИЧЭЭНЭ"

Organic healthy vegetables and fruits

Алим. Aлим организмаас хүнд металлуудыг гаргадаг. Мөн судасны уян хатан чанарыг барьж байдаг.
Үхрийн нүд. Үхрийн нүд нь дархлааг идэвхжүүлж, эсийг залуужуулж, мэдрэлийн системийг бэхжүүлэн, зүрхний үйл ажиллагааг дэмждэг. Мөн даралтыг хэвийн болгодог. “С” аминдэмээр баялаг.
Цэцэгт байцаа. Цэцэгт байцаа нь хорт хавдрын эсрэг болон дархлаа сэргээх үйлчилгээтэй.
Улаан лооль. Улаан лооль нь хавдрын эсийн хуваагдлыг зогсоодог, ликопин хэмээх маш хүчтэй антиоксидант агуулдаг. Мөн зүрх судасны өвчлөл үүсэх магадлалыг багасгадаг. улаан лоольд “Р3″ гэдэг бодис агуулагддаг бөгөөд тэр нь аспиринаас дутахааргүйгээр судсанд тромбо үүсэх магадлалыг бууруулдаг.
Амтат жүрж. Даралт ихсэх болон судас хатуурах өвчлөлийн үед тустай. Таргалалтыг багасгадаг, цусан дахь холестрины хэмжээг багасгадаг. Мөн “С, А, В” группын аминдэмээр баялаг.
Тоор. Тоор жимс нь калиар баялаг тул зүрхний булчинг бэхжүүлдэг. Магни нь бухимдлыг багасгаж сэтгэл санааг өөдрөг болгодог. Тоор нь арьсны эсүүдэд дэх чийгийг барьж, арьсны үрчлээг арилган, арьсыг толигор зөөлөн болгоно.
Чавга. Чавга нь гэдэсний үйл ажиллагааг сайжруулан, даралт болон бодисын солилцоог хэвийн болгож, цусан дахь холестрины хэмжээг багасгадаг.
Бөөрөлзгөнө. Бөөрөлзгөнө нь биеийн халууныг бууруулах, цус тогтоох ба хорт нэгдлүүдийг гадагшлуулах шинж чанартай. Бөөрөлзгөнө нь зэсээр баялаг тул сэтгэл санааны хямралтай хүмүүст илүү ашигтай.
Улаан усан үзэм. Усан үзэмний өнгө нь харлах тутам сортууд нь илүү ач холбогдолтой ажээ. Усан үзэм нь тромбо үүсэх процессыг удаашруулж, цусны судасны тонусыг сулруулдаг. Мөн усан үзмээс гаргаж авсан улаан дарс нь жүүснээсээ илүү ач холбогдолтой.
Гүзээлзгэнэ. Энэ жимсэнд фолийн хүчил, марганц, кали ба С аминдэм ихээр агуулагддаг. Энэ жимс нь бодисын солилцоог хэвийн болгож, хорт нэгдлүүдийг гадагшлуулж, бамбай булчирхайн гармон ялгаралтыг идэвхжүүлж, бэлгийн идэвхийг нэмэгдүүлдэг.
Бууцай. Бууцай нь хөгшрөлттэй тэмцэх маш хүчтэй антиоксидант болох лютеинээр баялаг.Бууцай нь эрүүл мэндэд тустай төрөл бүрийн аминдэм, төмөр эрдэс бодис, уураг, нүүрc усаар баялаг юм. Дорно дахины анагаах ухаанд ядарч доройтсон хүний биеийг тэнхрүүлэх, цус төлжүүлэх, аминдэмийн дутагдал, чийг бам болон ходоод гэдэсний өвчинг эмчлэхэд хэрэглэж ирсэн уламжлалтай.
Улаан сонгино. Энэ нь хорт хавдартай тэмцэгч кверцетин хэмээх антиоксидантаар баялаг ба бактерийн ба мөөгөнцөрийн эсрэг үйлчилгээтэй.

Whole Grains

Овьёосны нэвс. Овьёосны хэмхдэс нь эмчилгээний хамгийн их ач холбогдолтой бүтээгдэхүүн. Тэр нь тромбо үүсэхээс сэргийлж, бодисын солилцоог хэвийн болгож, дархлаа нэмэгдүүлэн, бамбай булчирхайн үйл ажиллагааг сайжруулан, организмаас хорт нэгдлүүдийг зайлуулдаг.

Хивэгтэй талх. Хивгэнд үрийн биологийн идэвхит нэгдлүүдийн 90% нь агуулагддаг. Мөн маш сайн антиоксидант болох Е-аминдэм ихээр байдаг. Хивэгтэй хар талх нь гэдсийг хаягдлууд болон хавдар үүсгэгч нэгдлүүдээс сайн цэвэрлэдэг. Цусан дахь сахар ба холестрины хэмжээг бууруулдаг. Хүний организмаас хорт нэгдлүүд болох хүнд металл (хар тугалга ба мөнгөн ус)-уудыг зайлуулдаг ажээ

Анхнаасаа миний биш хүний амраг /Ц.Хулан/

Анхнаасаа миний биш хүний амраг
Айлгахыг мэднэ, аргадахыг эс мэднэ
Алтан бэлзэгний шигтгээ мэт
Анхилхан сувд нулимсаа
Авааль гэргийнх нь оёсон дээлийн энгэр рүү
Асгаруулаад байвчиг
Аашилж туньдаг ардын дуугаа
Аяланхан гуйгаад чиг нэмэргүй
Аяндаа холдоно оо
Угаасаа миний биш хүний амраг
Уурлахыг мэднэ, уучлахыг эс мэднэ
Yйлний хайч шиг уран ааш дэлгэж
Зүйлийн торго шиг намираад байвчиг
Зүс буруутай харийн адуу шиг
Өөрийн нутгаадаа сэрвэлзэж хононо
Сэрэмж алдсан алтан гургалдай шиг зүрхээ
Сэтгэлийн дураар нисгэж болохгүй
Эхнэртэй харчуул нууц амрагаар гоёдог
Энгэрийн зүүлт шиг хуучраад хаягдаж мэднэ ээ…
Хэдийнээсээ миний биш хүний амрагт
Халуун хайр биш нялуун үг зохино
Хэдийнээсээ миний биш
Хүний амрагийн өвөр дээр
Хээвнэг эрхлэн инээд алдаж суухдаа
Өөрийн янагийн царайг санаж бай.

The parlement of Mongolia -1

Гомбосүрэнгийн Галбадрах

Xийрхэл дор мөхөж буй миний Монгол;
Монголчуудыг аймшигт хийрхэл, утга учиргүй "шунал, тэчьяадал" Бандгар бандгар "жееп'-үүд, тансаг тансаг харшууд, булга минж нөмөрсөн эхнэр хүүхнүүд, бардамнаж гайхуулах үнэтэй хөөрөг, aлт мөнгөн эдлэл" нэрийн хуудас". Энэ "нэрийн хуудас"-ууд л эгэл жирийн иргэдийг хүртэл өмссөн хувцас, унасан машин,, зүүсэн зүүлтээр нь бие биенээ ялгаварлан гадуурхах их хийрхэлд хөтөлж байна. Эгэл жирийнээрээ байх, эгэл жирийнээр амьдрах боломж хүслийг энэ заваан жишиг эвдэж Монгол орныг мөхөл рүү хөтөлж байна.
Үүнтэй санал нэг байна.
-за ингээд эх бичлэгийг та бүхэндээ хүргэж байна.


-Монголд олон нийтийн сэтгэцийн хямрал нүүрэлжээ. Ардчиллыг дэмжиж, ардчиллаас хүлээж байсан олон үнэт зүйлс алдагдаж, нийгмийн шударга бус харилцаа, баяглийн тэгш бус хуваарилалт, хууль бус хандлагууд ихээр мэдрэгдэх болсон нь олон нийтийг машид бухимдуулж байна. Улстөрчид, төрийн эрх баригчид энэ байдлыг олон янзаар тайлбарлаж, олон янзаар учирлаж байгаа ч энэ нь хүмүүсийн амьдралын бодит байдалтай огт авцалдахгүй байгаа болохоор үнэмшил төрүүлэхүйц байж чадахгүй байна. Өөрөөр хэлбэл тайлбар, бодит байдал зөрөөд байна.

Би ч гэсэн заримдаа гайхдаг юм. Өндөр боловсролтой, зөв бодол санаатай, шударга ёсыг эрхэмлэгч олон олон залуус, улстөрд орохоороо дуугаа хурааж, царайгаа барайлган хэсэг байзнаснаа хэсэг хугацааны дараа энэ байдалдаа уусч орхидогийг. Цэнгэг голын усанд тааваар сэлж явсан хүн, гэнэт бохир устай шавар намган дунд орохоороо, айж балмагдан дуугаа хурааж орхих мэт.

Бид улстөрчдийг, хэн нэгэн зүтгэлтнийг харааж зүхээд яах ч билээ. Энэ бүхэн эцсийн эцэст хүндээ бус, тогтолцоондоо байгааг бид мэдэрч эхэлж байна. Энэ тогтолцоог өөрчлөх амаргүй хэдий ч ядаж л илчилж, хариуцлага тооцохыг шаардаж эхлэх хэрэгтэй байна. Мөн энэ тогтолцоог өөрчлөхийн тулд дуугарч байх хэрэгтэй байна. Бидэнд баримт байхгүй ч, яг амьдрал дээр бидэнд олон зүйл мэдрэгдэж байгааг тэдэнд сануулж л байх хэрэгтэй байна.

"Нам" хэмээх хүлээс

...Өнөөгийн бүх л нийгмийн тогтолцоонд, улстөрийн намаар дамжуулан төрийн эрх мэдлийг авч удирддаг нийтлэг жишиг буй. Харин нам нь улс орны өнөөгийн байдалд үнэлэлт дүгнэлт өгч, үүнийг хэрхэн засч сайжруулах хөтөлбөрөө боловсруулан ард олонд тайлбарлана. Тэрхүү хөтөлбөр болон үзэл баримтлал нь ард олонд таалагдвал, тэд тэднийг сонгож, төрийн эрхийг барьж бодлогоо хэрэгжүүлэх боломжийг нь олгодог. Бас хариуцлага тооцно.

Харин Монголд ардчилал ялсан сүүлийн 20 жилд Монголын төрийг "салж" нэг "нийлж" нэг удирдан жолоодсон МАХН /одоогийн МАН/, АН энэхүү үндсэн зарчмыг алдагдуулж эхэлж байна. Тэд улстөрийн намыг "бизнес" хийх талбар болгон хувиргаж, төрийн эрх мэдэлд хүрэх сонирхлыг "дуудлага худалдаа" болгон өргөжүүлж, эрх мэдэлд хүрсэн хойно нь намын "хүүхэлдэй" болгон тоглуулж байна.

Улстөрд орохын тулд намд их мөнгө "хандивлаж", /тал нь намын удирдлагуудад хахууль болон очно/ их мөнгө өгсөн дарааллаараа удирдах зөвлөлд нь багтаж, сонгуульд нэр дэвших эрхтэй болох. Сонгуульд ялахын тулд нэмж их мөнгө зарцуулж, энэ хэрээрээ илүү их эрх мэдэлд хүрэхийг хичээнэ. Эрх мэдэлд хүрсэн хойноо, энд зарцуулсан мөнгөө эргүүлж олон "шархаа нөхөх", илүү ихийг олж бусдад "арилжих" боломжийг энэ намууд олгож байгаа нь нууц биш болжээ.

Нэг үлгэр байдаг даа." Үнээ надад сүү өгөөд, сүүг нь би мууранд өгч, муур хулганыг хөөгөөд, хулганыг явахаар нь хөеөг нь авч ард олноо тэжээнэ" гэх маягийн үлгэрийг тэд ярьцгаадаг юм. Нэгэн цагт адилхан жирийн амьдралтай байсан найз нь улстөрд ороод гэнэтхэн "тасартлаа баяжиж", өөрийнх нь ажил амьдралд нөлөөлөхүйц эрх мэдэлтэй болоод ирэхээр, хэн ч түүн шиг болохыг хүснэ. Тэгээд л бизнес хийж олсон жаахан мөнгөө улстөрд "хаяж", амар хялбар аргаар, их эрх мэдэл дунд "бизнес" хийн баяжихыг хүсч мөрөөдөцгөөнө. Зарим нь "шатна".

Монголын улстөрийг бизнес болгон хувиргасан үйлдлийн "загалмайлсан эцэг" гэгддэг Н.Энхбаяр өдгөө гэнэт ихээр "гэгээрч" , улстөрд эргэн орохоор "улайрч" байгаа нь энэ л тогтолцооны муу үр дүн. Үгүй гэж үү?

Алив хууль бус үйлдэл бүхэн, ийм үйлдлийн "баримт" бүхэн, хэн нэгнийг хэн нэгний "барьцаа", бас "хүлээс" болгон хувиргадаг. Үнээнээс авсан сүүгээ мууранд өгч, хулганыг муураар хөөлгөчихөөд, хулганы хөеөг ард нийтэд өгөлгүй өөрөө аваад завшчихсан тэрээр байнга барьцаа, хүлээсэнд байдаг аж. Хааяадаа сэтгэл нь бага зэрэг "шаналж", ичсэндээ хацар нь бага зэрэг "улайвч", " дүүрсэн хэрэг дүрээд л үхье" гэдэг шиг арчаагүй байдалд ордог аж.

Олон олон залуусыг ийн хүлж байгаа, энэ тогтолцоог өөрчлөх хэрэгтэй байнаа.

Энэ намуудын удирдагчид болон тэднийг дагалдан баясагчид "МАН, АН ууд л Монгол орныг хөгжүүлж чадна. Гурав дахь улстөрийн хүчний орон зай Монголд байхгүй" хэмээн байнга сурталчилж, ард олны сэтгэхүйг "угааж" байна.

Тэд хичнээн янзаар тайлбарлацгааж, "нэрээ сольж" , " нармайгаа нээлцээд" ч энэ бүхнийг өөрчилж чадахгүй гэдгийг өнгөрсөн 20 жил харууллаа. Тэд өдгөө хүлээсээ улам ч чангалж, хуулиар халхавчлан бүх зүйлийг хийж чадах туршлага суусан нь харин үнэн. Тэд одоо хэр нь хулганы хөеөг булаан авч, хувааж завшихад дуулж хуурдах, уралдаж тэмцэлдэх авьяас билэг ч хэрэг болно гэж тооцож буй бололтой.

" Бүлэглэлийн ашиг сонирхол" хэмээх шахалт

...Ямар нэгэн байдлаар улстөрд орж амтыг нь мэдрэх, шийдвэр гаргах эрх мэдэл, идэж завших их боломжууд нь, адил сонирхолтой хүмүүсийг нэгтгэдэг аж. Хууль бус үйлдлийг хууль ёсны болгон харагдуулах, хожим ирж болох хариуцлагаас мултрахын тулд тэд бүлэглэл болон нэгдэцгээж байна. Үзэл бодол, ёс зүй, хүнлэг чанар зэргээс огт хамаарахгүйгээр зөвхөн "шунал" тэднийг нэгтгэж байгаа.

Улстөрд байхыг хатуу хориглосон "ашиг сонирхлын зөрчилтэй" хүмүүс, ашиг сонирхлынхоо төлөө нэгдэцгээж, хууль болон ёс зүйг зөрчиж байгаа нь өдгөө нэгэнт ил болжээ. Тэд үүнийгээ "фракц", "бүлэглэл" гэж янз янзаар өхөөрдөн нэрлэх аж. УИХ-ын гишүүдээс Х.Тэмүүжин л үүний төлөө дуугарч, үүнийг хууль зүйгээр зохицуулахыг оролдож байна.

...Хоёр хулгайч уулзаад ярилцаж байна гэнэ. "Ойр хавьд хулгай хийчихмээр айл олдохгүй нээ. Чи манайхаас, би танайхаас хулгай хийе. Тэгээд олдсоноо зараад хамтдаа наргия". Фракц, бүлэглэлүүдийн хамтын ажиллагаа нэг иймэрхүү. ХЗХ-ны луйвар, ямаанд олгосон мөнгө, уул уурхайн ашиглалтын хууль, газар хувьчлалын хуудуу, тэрбүмын хуваарилалт, банкны дампуурлууд...Бидний мэдэх, мэдэхгүй, бидэнд мэдрэгдэж байгаа олон хууль бус үйлдлүүд, бүлэглэлүүдийн ашиг сонирхол дээр тулгуурласан тохиролцоо, наймаалцал дээр явагддаг болж байна.

-"Манай оруулсан хуулийн төслийг та нар дэмжвэл, танай оруулж ирэх хуулийн төслийг бид дэмжиж болох юм. Эс тэгвэл аль аль нь батлагдахгүй унах болно". Хууль батлагдсан нөхцөлд хулгай хийсэн үйлдэл нь хуулиар хамгаалагдан баталгаажина. Харин тэд хулгайлж завшсан ашгаасаа бусдад бага зэрэг "хүртээж", өөрсдөдөө ахиу авцгаана. Харин дараа нь "аяганы хариу өдөртөө, агтны хариу жилдээ". Батлагдсан хэрнээ хэрэгждэггүй, хэрэгжиж байгаа хэрнээ олон нийтэд хүртээлгүй олон олон хуулийн заалтууд үүний тод жишээ.

Бандгар бандгар "жееп'-үүд, тансаг тансаг харшууд, булга минж нөмөрсөн эхнэр хүүхнүүд, бардамнаж гайхуулах үнэтэй хөөрөг, хурдан хүлгүүд эдний " нэрийн хуудас".

Энэ "нэрийн хуудас"-ууд л эгэл жирийн иргэдийг хүртэл өмссөн хувцас, унасан машин,, зүүсэн зүүлтээр нь бие биенээ ялгаварлан гадуурхах их хийрхэлд хөтөлж байна. Үүний уршгаар хүмүүс, чихрийн амтыг нь мэдрэхгүйгээр, гоёмсог цаасаар нь үнэлж худалддаг болжээ. Цаас нь гоёмсог байвал, доторхи амт нь огт хамаагүй аж.

Эгэл жирийнээрээ байх, эгэл жирийнээр амьдрах, эгэл жирийнээр бусадтай харилцах боломж хүслийг, бүлэглэлүүдийн энэ заваан жишиг эвдэж, монголчуудыг аймшигт хийрхэл, утга учиргүй "шунал, тэчьяадал" руу түлхэж байна.

Эрүүл саруул сэтгэлгээ энэ хийрхэл дор мөхөж буй. Хэн үүний төлөө хариуцлага хүлээх юм бол?

"Толгойгүй шунал"

УИХ-ын гишүүд хууль боловсруулан батлах үүрэгтэй болохоос, мөнгө захиран зарцуулах үүрэггүй. Сонгогчдодоо таалагдах, тойрогтоо асуудал шийдэх нэрийн дор УИХ-ын гишүүдийн мэдэлд хуваарилагддаг мөнгө 10 саяас 1 тэрбүм төгрөг болтлоо өсчээ. Ерөнхийлэгч нь хориг тавиад ч, ард олон халаглаад ч, аманцар нэг нь ичээх гэж оролдоод ч дийлдсэнгүй, энэ "шунал".

Хэдийгээр төсөвт суулгадаг, ямар нэгэн багцад хамааруулдаг гэж янз янзаар тайлбарладаг боловч, үнэн хэрэгтээ УИХ-ын гишүүний үзэмжээр зарцуулдаг болохоор, яаж ч бодсон энэ тэдний л мөнгө болон хувирдаг. Анхандаа С.Оюун, З. Энхбөлд, З.Алтай, Э.Бат-үүл нар эсэргүүцэж байсан боловч аргагүйн эрхэнд хүчин мөхөсдөж, "дуугаа хураацгаасан". " Сохрын газар сохор, доголонгийн газар доголж явах " монгол заншлаа санасан хэрэг байх л даа.

Монголд жишиг болсон "авилгалын 10%" түүнээс ч их мөнгийг тэд энэ боломжоосоо хувьдаа завшиж байгаа нь нууц биш. 1 тэрбүмийг хэрхэн зарцуулсан тухай УИХ-ын гишүүдийн зарим тайлангийн хэсэг олон нийтийг үнэхээр бухимдуулсан. Нийтийн бие засах газар, барилгын засвар, дээврийн хучилт, худаг, сургуулийн сандал ширээ, компьютер, хүүхдийн тоглоом...Үүнийг цагаандаа гарсан " шунал" гэхээс өөрөөр юу гэж нэрлэх юм бэ?

Сайн анчин "нэг сумаар 2 туулай алсан" тухай яриа байдаг. Харин УИХ-ын гишүүд 3 туулай алж чаддаг болжээ.

-Энэ мөнгийг ингэж зарцуулснаар тойрогтоо их зүйл хийж байгаа гэх үнэлгээ авна

-Энэ мөнгийг ингэж зарцуулнаар цалингаасаа гадуур хууль бус орлого олж, хувийн амьдралаа дээшлүүлнэ

-Энэ мөнгийг ингэж зарцуулснаар дараагийн сонгуулийн сурталчилгаагаа хийж амжина

Хэрэв энэхүү 76 тэрбүм төгрөгийг өнөөгийн нөхцөлд ард олны өмнө тулгамдаад байгаа, нийгмийн шинжтэй олон асуудлыг шийдэхэд зарцуулбал өнөөгийн бухимдлын олон шалтаг багасах сан. Ядаж л эмчилгээ оношлогооны орчин үеийн нэг том төв ч хэрэгтэй байдаг. Энгийн хүнд төрж байгаа ийм бодлыг, эрх барьж байгаа тэд бодож шийдэж чадахгүй байгааг "толгойгүй шунал" гэхээс өөрөөр юу гэж нэрлэх вэ? " Мунхаг хүнд мөнгө өгвөөс үрдэг, ухаантай хүнд мөнгө өгвөөс өсгөдөг".

Эрүүл саруул ухаантай улстөрчид, үүний хаана явааг бид ойлгохгүй байна.

Хариуцлага үгүйн "даврал"

Сүүлийн 20 жилд Монголын улстөрчид, төрийн эрх баригчидаас хариуцлагагүй ажилласны төлөө, олон нийтийн эрх ашигийг хохироосны төлөө, худал амалж иргэдийн сонголтыг тохуурхсаны төлөө хэн ч хариуцлага хүлээсэнгүй. Ямар нэгэн хэмжээгээр хууль бус үйлдэл хийснийхээ төлөө "захиалгаар' ч гэлээ " нотлогдсон' -ы төлөө Л.Гүндалай, Б.Жаргалсайхан, Ц.Хүрэлсүх нар шалгагдаж байгаад "чимээгүй" болцгоов. Нисдэг тэргээр үнэг хөөж яваад унагааж осолдуулсны төлөө УИХ- гишүүн асан Батаа ямар ч хариуцлага хүлээсэнгүй. 7 сарын 1 ний үймээнд буруутгагдсан атлаа Магнай, Батзандан нар АН-д элсээд " чимээгүй". Aвилгал завшилтын олон хэрэгт сэжиглэгдсэн атлаа экс ерөнхийлэгч Н.Энхбаяр "сураггүй".

Энэ бүхнийг төсөөлөх ахул энэ нийгэмд айдас, дарангуйлал мэдрэгдэж байна. Шударга байдал, ёс зүйн оронд өш хонзон, сүрдүүлэг ноёрхож байна. Улстөрийн нам, сонирхлын бүлэглэлүүд хуулиар далайлган хэн нэгийг "аврах", "алах"-ыг шийдэж байна. Хариуцлагын тогтолцоог "наймаалцал" болгон хувиргаснаар тэд, Монгол орныг айдсын манангаар" хучиж", дарангуйллаар "сүрдүүлж", эрээ цээргүй байдлаа "илэрхийлж" байна. Намууд бие биедээ хяналт тавихын оронд, ашиг сонирхлоороо нэгдэж, Монгол орны ирээдүйд хохирол учруулсаар байна.

Тэд яагаад үүнийхээ төлөө хариуцлага хүлээх ёсгүй гэж?

-Сонгуульд олны саналыг авахын тулд, ямар ч тооцоо судалгаагүй, үндэслэлгүйгээр

ард иргэдэд 1-1.5 сая төгрөг бэлнээр жил бүр өгч байна гэж амалж, одоо хэр амлалтаа биелүүлж чадахгүй байгаа учраас

-Ард иргэдийн амжиргааг сайжруулах, тэдэнд ажлын байр бий болгон өөрийгөө хөгжүүлэх боломж, эх орондоо амьдрах боломж олгохын оронд, амалснаа биелүүлэх нэрээр, бага хэмжээний бэлэн мөнгө тарааж ард иргэдийг арчаагүй архичин, мэдлэггүй мунхаг, тэмүүлэлгүй тэнэг болгох зам руу түлхэж байгаа учраас

-Уул уурхайн хөгжил, байгалийн баялгийн ашиглалт, гадаадын хөрөнгө оруулалт нэрийн дор, Монгол орны хөрсөн доорхи үнэт баялгийг хайр гамгүй, судалгаа тооцоогүй, ирээдүй рүү хандсан бодлогогүйгээр зарцуулах эхлэлийг тавьж байгаа учраас

-Энэ бусармаг үйлдэл нь Монголын ариун дагшин байгаль орчин, түүх соёлын дурсгалт зүйл болон, монгол уламжлалт зан заншил, монгол сэтгэхүйд муугаар нөлөөлж эхэлж байгаа учраас

-Эдний бий болгосон нийгмийн баялгийн тэгш бус хуваарилалт, хуулийн шударга бус хэрэгжилт, авилгал хээл хахуулийн гамшжигт сүлжээ нь Монголын олон олон иргэдийн өөртөө итгэх итгэл, өөрдөг хүсэл мөрөөдлийг унтрааж, улмаар гадаад орон руу дүрвэх их нүүдлийн шалтаг болж байгаа учраас.

Энэ бүх үйлдлүүд Монгол орны Үндсэний аюулгүй байдал, улс орны бүрэн бүтэн байдалд аюул учруулж болзошгүй байгаа учраас эдгээр намуудыг татан буулгаж, хөрөнгийг нь хурааж, хариуцлага хүлээлгэх ёстой. Бид тэгж чадваас олон олон хүмүүс намын хүлээснээс салж, эрүүл саруул сэтгэлгээгээр өөр хоорондоо нэгдэж, шинээр намуудыг байгуулж, өөр хоорондоо шударгаар өрсөлдөж, зөв сонголт хийх боломжийг бүрдүүлж чадах болно. Монгол орныг хөгжүүлэх боломжийг мөнгөөр бус мөрийн хөтөлбөрөөр нь олгож, эргээд хариуцлага тооцдог болох шаардлага өнөө үед үнэхээр зүй ёсоор гарч байна.

Хэрэг хуучирдаггүй

Олон олон сайхан залуус улстөрд ороод , зөв шийдвэр гаргахад нөлөөлж чадахгүй байгаа тухай хүмүүс янз янзаар л төсөөлж байгаа. М.Саруул-Эрдэнэ саяхан "Киттигийн аллага, Ерөнхийлэгчийн хориг, 76 мангуу" нэртэй нийтлэлдээ өөрийн төсөөллөө илэрхийлсэн байсан. Ихэнхи уншигчид тэдэнд дургүйцэж байгаа сэтгэгдлээ "76 мангуу", "76 ямаа" гэхчилэнгээр илэрхийлж байгааг бид анзаарч байна. Харин тэд ийн нэрлүүлж байгаадаа нэг л санаа зовохгүй байгаа янзтай.

Гэхдээ мэдээж эрүүл саруул ухаанаар асуудалд хандаж байгаа хүмүүс бишгүй байгаа. Харамсалтай нь тэдний дуу хоолой нэг л "сулхан", харц нь нэг "гунигтай', үйлдэл нь нэг л "сулбагар". Tэднийг буруутгаж байсан хэдий ч, яг энэ тогтолцоог өөрчлөхгүйгээр бид юу ч хийж чадахгүй нь өдрөөс өдөрт ойлгогдож байна.

Олон хүмүүс болон тэд, өнөөгийн хөгжлийн их ололтыг өөрсдийн үйлдэл мэтээр сурталчилдаг. Чухамдаа ардчиллын хөрс байгаа нутаг оронд хэн удирдахаас хамаарахгүй хөгжиж байдаг олон боломжууд бий. Тэр бол технологийн болон мэдээллийн ололт амжилтууд. Хүссэн ч эс хүссэн ч бид урагшаа л явж байх учиртай. Харин үүнээс илүү олон боломжуудыг бид хамтдаа бус, зөвхөн тэд завшиж байгаад л энэ тогтолцооны гай байгаа юм. Харин бид өөр хоорондоо хараалцаж зүхэлцэлгүйгээр, эвлэлдэн нэгдэж, өөрсдийн их боломжийн төлөө чадах бүхнээ хийж байх хэрэгтэй мэт. Ноёдыг яг л нүцгэнээр нь харж байх хэрэгтэй мэт...

Тэд өнөөдөр энэ байдлаа мөнхийн мөнхөд ийм байх юм шиг л санаж, эрээ цээргүй авирлаж байна. Нам хэмээх хүлээсний дор, бүлэглэлийн ашиг сонирхлын төлөө, толгойгүй юм шиг шуналын гайгаар, хэзээ ч хариуцлага хүлээхгүйгээр дураар аашилж байгаа та нарт хариуцлага хүлээлгэх цаг ирэх л болно. Монгол орны язгуур эрх ашигт харшилж, нутаг орны бүрэн бүтэн байдлыг алдагдуулж, хөгжлийн хурдацад саад болж, монгол хүмүүсийн итгэл сэтгэлийг сэвтээсний төлөө заавал хариуцлага хүлээлгэх болно.

ХЭРЭГ ХУУЧИРДАГГҮЙ. ТҮҮХ УУЧИЛДАГГҮЙ.

Tim Cope Journeys

Монголоос Унгар улс хүртэлх 10,000 км зайг мориор 3 жил гаран туулж
“The Trial of Genghis Khan” баримтат кино бүтээлээ бүтэн 6 жилийг зарцуулан хийсэн Tim Cope Journeys.

Би Монгол Эр Хүн - Батболд

The parlement of Mongolia

Бидний итгэл найдвар бахархал болсон эрхэм гүшүүдийн шалиглал мөхөлрүү хөтлөөд байн уу мөрөөдөлрүү түлхээд байн уу