"Нар сарыг гэртээ мандуулжНавч цэцгийг хотондоо ургуулжЯвган нүүж Нүцгэн жаргаарай "Хэрэв надад л хүн ингэж хэлбэл учрыг нь тунгааж ухаж ойлголгүй нэг их мундаг амьтан болж “Тэр ерөөл бат оршиг ээ” гээд нүдний булайгаа чирж нүүрний буянгаа нялсан cуухгүй юу.Гэтэл энэ нь аймшигтай муухай, хахир хатуу хараалын үг аж.“Нар сарыг гэртээ мандуул“ гэдэг нь үгээгүй хоосорч ядууран, үйлээ үзэж үсээ үгтээн, нар сар нэвт гэрэлтсэн навсархай хар овоохойд насыг бар гэсэн үг аж.“Навч цэцгийг хотондоо ургуул” гэдэг нь хонь малаа барж, хоосорч үгүйрэн хогийн ургамлаар хот нь дүүр гэсэн утгатай юм байна.Монголчууд бичгийн агуу соёлтой, хэлний өндөр боловсролтой улс байсан нь хамгийн доорд найруулга болох хараалын үгнээс хүртэл харагдаж байна.Гэхдээ ийм хараалыг тэр болгон хэрэглээд байдаггүй байсан байх.Тэр ч бүү хэл:“Мөнхийн хутгыг амьддаа олжМөргөлийн дээдийг буяндаа үлдээг”гэдэг нь ч бас өөрт таагүй санагдсан хүндээ хэлдэг гэж байгаа юм. Амьддаа мөнх наслах хутаг олсон хүн жам ёсоороо хорвоогоос хальж чадахгүй, үр хүүхэд, ач гучдаа адлагдаж амьдрах, зөнөглөж жилцэхийн ёс гэж үздэг байна.“Мөргөлийн дээдийг буяндаа үлдээг” гэхээр духаа цоортол мөргөвч ач гавьяа нь амьдралд нь биш зөвхөн буян болж хойд насанд нь үлдэг гэсэн санаа байх аж.Арай орчин үеийн зүс хувиргасан, мэдүүштэй үгсээс дурдвал:
“Дөрөв нь дээшээДөрвөлжин нь доошоо” гэсэн битүү утгатай ерөөл ч юм шиг хараал байна. Учрыг ухаж үзвэл унаатай хүн уурлахаар аж. Дөрвөн дугуй нь дээшээ харж, дөрвөлжин кабин нь доошоо харах буюу бүтэн эргэж онхолдож унахыг хараасан байх шиг байгаа юм.
“Уудагтаа ус хийжУнадагтаа чулуу тохмор” гэсэн шилжсэн утгатай хараалын үгийг бас дурдмаар санагдлаа. Цай, цагаа, сархад ууж байх ёстой аягандаа ус уух нь мөн л үгүйрч ядуурахын шинж аж. Харин эмээл тохом тохохын оронд чулуу тохох нь буянт малаа шүтэж амьдардаг монголчуудад тэвчишгүй хараал болох юм.
Үс чинь үргэлж харШүд чинь дандаа цагаанНуруу чинь байнга тэнэгэр байг гэдэг үг өнгөц сонсоод "Баярлалаа" гээд өнгөрмөөр байгаа биз. Гэтэл үнэндээ "нас залуу, цус шингэн, зүс идэр үедээ хорвоог орхи" гэсэн уур хүрч уушиг сагсаймаар үзэмжтэй ганган хараал байх юм.Зиак, тэгээд үг гээч нь хамар доорхи хагархайнаас хамаа намаагүй урсдаг эд биш бололтой. Өөрөө үгийг хамаагүй урсгадаг, өрөөлийн үгийг ч төдийлөн ухаж ойшоодоггүй мань мэтийн хүмүүс иймэрхүү үгийн өө сэвийг анзаарч, үг хэмээгчийн үнэ цэнийг санаж явахад илүүдэхгүй байх. Үгээр хүнийг алж авсалж ч болно, аварч амьдруулж ч болноо гэж.Хараал хэлсэн хүнд хамаг муу энерги цугладаг гэсэн. Бусдыг хараахгүй ч бусдад хараалгахгүй, ядаж битүү утгатай үг хэлсэн нэгнийх нь цаад санааг ойлгож, хариуг нь өгдөг байх, хөлдөө хөгөө чирэлгүй, бусдын аманд дураар багталгүй явах хэрэгтэй юм шиг байна. Монгол хэл баялаг, монгол хүн ухаалаг ч үгэн дотор үг багтдагийг үргэлж санаж явууштай буюу.
Эх сурвалж :http://addidea.blogspot.com/
